Foto: Ondernemers Suzanne Nagtegaal (l) Anne-Marie Geurink aan het werk in CC1
Binnenkort besluit de Arnhemse gemeenteraad over de toekomst van het burgerinitiatief ‚Coehoorn Centraal‘ en daarmee over de toekomst van de wijk Coehoorn.
Een overzicht van het bereikte tot nu toe en een doorkijkje naar een nieuwe toekomst voor Coehoorn.
Het begon in Het Paradijs
Arnhem is een stad waar bij benadering 7.000 banen als ‚creatief‘ te bestempelen zijn (onderzoek provincie Gelderland). Inmiddels heeft de stad mode als één van die creatieve sectoren stevig op de kaart gezet. Met de concentratie van mode-designers in Klarendal is een tastbaar bewijs ontstaan dat Arnhem ook stad van de mode is. Maar er zijn toch meer groepen dacht een aantal betrokken Arnhemmers. Zij zagen deels ongebruikte loodsen in hartje Arnhem in het gebied dat ‚Het Paradijs‘ heet. Ook een naam waar je wel wat mee kunt. Daar moest een nieuwe creatieve zone ontstaan voor de talrijke andere creatieve beroepsgroepen.
Ondanks de aansprekende plannen die op een speciaal voor de gemeenteraad georganiseerde informatie-avond en de enthousiaste reacties erop, kon het plan niet worden gerealiseerd. De gemeente was al in onderhandeling met een ontwikkelaar en de plannen doorkruisten dat proces. Einde verhaal. Of toch niet?
Foto: Het gebied en de panden in het project van Coehoorn Centraal
En Coehoorn dan?
Vanuit de Arnhemse politiek werd teleurgesteld gereageerd op het stopzetten van ‚Het Paradijsplan‘. Dit initiatief voor een creatieve zone moest toch doorgang vinden, vond een aantal politieke partijen.
Zo kwamen Peter Groot en Paul de Bruijn (initiatiefnemers) eind 2012 in gesprek met David Willemsen (GroenLinks) en René Westra (VVD). Was er nu echt geen mogelijkheid om dit idee elders alsnog in praktijk te brengen?
In overleg met de gemeente bleken er nog een aantal gemeentelijke panden leeg te staan in de wijk Coehoorn. Een deel was al leeg, een ander deel zou nog leeg komen.
In gezamenlijkheid tussen de initiatiefnemers en beide politieke partijen kwam een amendement (pdf) tot stand die de start van een ‚creatieve wijk‘ mogelijk moest maken. In de alledaagse berichtgeving werd gesproken van ‚het vrijgeven van (een deel van) de wijk Coehoorn‘.
Kern van het amendement: geef ruimte om een eigen invulling te geven aan 7 panden eigendom van de gemeente Arnhem en zoveel mogelijke ‚kostendekkend‘.
Verder in het amendement:
- geef het Coehoorngebied voor de komende
105 jaar vrij voor creatieve invulling; - verhuur de gemeentelijke panden in dat gebied tegen een ‘basishuur’;
- opdracht aan de gemeente om voor de zomer te komen met plan in samenspraak met stakeholders een beheerstichting op te richten;
- te komen met gemeentelijke kaders voor de ontwikkeling van Coehoorn als creatieve wijk;
- waar mogelijk soepel om te gaan met de regelgeving.
Het amendement werd in maart 2013 met overweldigende meerderheid van stemmen door de gemeenteraad aangenomen.
Foto: De Coehoornstraat was voor de start van het project niet om vrolijk van te worden. Al 20 jaar niet.
Vijf jaar gaan snel
En zo ging het project in de loop van 2013 van start. Talrijke besprekingen waren nodig om een vorm te vinden waarbinnen het project kon worden plaatsvinden. Een voor de gemeente totaal nieuwe werkwijze dat nogal wat zoek- en regelwerk vergde. Maar met lange adem en inzet van gemeente en initiatiefnemers werd een vorm gevonden.
Op 1 september 2013 ging het project formeel van start, voor een periode van 5 jaar. Daarna zou een besluit vallen over de toekomst van het project. Ofschoon de wens was om te komen tot een periode van 10 jaar, omdat het veel tijd kost om zonder grote financiële investeringen een dergelijk project tot volle wasdom te laten komen, wilde de gemeente niet verder gaan dan 5 jaar. En 5 jaar werd het dus.
In gesprekken dit voorjaar met de gemeente is echter aangedrongen om al veel eerder tot een besluit te komen dan in 2018. Immers, zo is de overtuiging van de initiatiefnemers, bij het naderen van de einddatum zullen vele ondernemers en met ons samenwerkende partijen, alternatieven gaan zoeken en zal het project financieel en qua energie leeglopen. Een besluit in 2018 zou dan te laat komen. De bespreking van de toekomst van Coehoorn Centraal zal in de gemeenteraad dan ook nog dit jaar plaatsvinden.
.
Video: In hoog tempo wordt het Coehoornpark eind 2013 aangelegd en geopend door de staatssecretaris.
Creatieve wijk of hippe wijk?
Een bezoeker dwaalt, zeker op een regenachtige dag, doelloos door de wijk Coehoorn. Op zoek naar ‚die nieuwe hippe wijk in Arnhem.‘ Behalve in het café Stella by Starlight, ziet hij weinig ‚hips‘ in de wijk: geen gekleurde lampjes, ruw houten meubels in het park, bloembakken op straat of een bonte aankleding van de buurt. Meer dan enkele gekleurde lantaarnpalen kan hij niet ontdekken.
Dat wekt de indruk dat er na 3 jaar tijd weinig is veranderd. Maar wie ook maar even langer blijft en zeker op een mooie dag, ziet dat er achter die tientallen deuren en heuse economisch centrum voor de creatieve sector is ontstaan.
De lokatie in het centrum mag voor velen uitsluitend als voordeel worden gezien, nadelen zijn er ook.
Er is buiten het park weinig mogelijk in de openbare ruimte. Het project zit niet op een afgezonderd fabrieksterrein, maar midden in de stad. En daar gelden regels. Ook al is de wijk ‘vrijgegeven’, ook voor Coehoorn Centraal gelden dezelfde regels. Dat is zeker een oorzaak van een soms wat verkeerde beeldvorming over Coehoorn als ‚hippe wijk‘. Een hippe wijk tot stand brengen was overigens ook nooit de doelstelling van de stichting, wel het tot stand brengen van een creatieve economische zone, niet zo hip, maar wel economisch relevant.
Foto: De door Coehoorn Centraal aangeplante boompjes moesten binnen een week het veld ruimen
Gewoon economie
De inzet van de stichting en de ondernemers van Coehoorn is om erkenning te krijgen dat het project een economische spin-off heeft. De bijna 90 ondernemers maken op grond van een steekproef gezamenlijk een miljoenenomzet. Daarnaast zijn er aantoonbare samenwerkingen tot stand gekomen die vóór Coehoorn Centraal niet bestonden. Door bundeling van een aantal kleine ondernemingen kunnen grotere opdrachten worden aangenomen. En daarvan zijn inmiddels mooie voorbeelden, waaronder Bridge to Liberation en Ruimtekoers (om er twee te noemen) dat vrijwel volledig door verschillende ondernemers uit Coehoorn wordt geproduceerd.
Foto: Een alternatieve 4 mei-herdenking (2016) met vluchtelingen uit ‘De Koepel’ in Coehoornpark
Van ‘start up’ naar ‘scale up’.
In Coehoorn kan nieuwe economie ontstaan, of zoals sommigen zeggen, die is al aan het ontstaan. Doordat ondernemers door het bijzondere ondernemersklimaat in Coehoorn in Arnhem blijven en niet naar de Randstad vertrekken, betekent dat extra economie voor de stad.
Uit een rondvraag blijkt dat veel ondernemingen hun opdrachten buiten Arnhem hebben, en de opbrengsten daarvan als ondernemer en inwoner van Arnhem grotendeels in Arnhem besteden. Voor een meerderheid van de ondernemers is Coehoorn hun eerste zelfstandige werkplek. Zij komen dus niet van andere werklocaties in Arnhem.
De effecten van de concentratie van zoveel ondernemers kan niet worden overschat. Het zal, bij een lange termijn ontwikkeling, makkelijker zijn om investeerders aan te trekken in de diverse groeiende ondernemingen. Ook de meer gevestigde creatieve ondernemingen, van buiten Arnhem, krijgen inmiddels belangstelling voor vestiging in Coehoorn. Daarvoor zijn concrete signalen. Coehoorn is echter vooralsnog te klein voor de iets grotere ondernemingen, en bij doorontwikkeling zal dan ook naar de omvang van het project moeten worden gekeken.
Foto: Tijdens de Giro d’ Italia was het park 4 dagen lang met ‘Parco Pantani’ zoals velen het willen zien.
Samen met onderwijs en buitenlandse partners
Als kleine creatieve ondernemers willen samenwerken met grotere instituten uit het onderwijs of het bedrijfsleven, kan dat alleen maar als zij de krachten bundelen. Coehoorn Centraal heeft inmiddels diverse contacten met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, ArtEZ, Radboud Universiteit en Van Hall Larenstein. Technische experimenten van de HAN, of economische met de Radboud Universiteit zijn alleen mogelijke doordat Coehoorn is uitgegroeid tot een ondernemers-community.
Ook samenwerking met partijen uit Duitsland, zoals Düsseldorf, zijn ondenkbaar zonder de macht van het getal. Echter ook hier geldt, partijen willen zich pas echt committeren als er een lange termijn gloort. Zonder dat wordt er niet in de wijk, de projecten en de ondernemers geïnvesteerd.
Het niveau van ontwikkeling van het project, zoals kwaliteit van de werklocaties, het park, de mate van professionele organisatie stagneren doordat een einddatum is gesteld. En de ondernemers willen door. Moeten door.
Onder de titel ‘Coehoorn Live’ organiseert Coehoorn Centraal in samenwerking met de maatschappij-kritische ‘De Ragebol’ (de oprichters van ‘Loesje’ en huurders in Coehoorn Centraal) en RTV-Arnhem een periodiek kritisch maatschappelijk debat. Onderwerpen als ‘de klimaattop‘ en ‘het basisinkomen‘ zijn al de revue gepasseerd. In de planning op 6 september as.: ‘Van wijken weten’.
Foto: Duitse delegatie uit Düsseldorf op bezoek in Coehoorn. Links wethouder economie Ron König.
Coehoorn Centraal als aanjager gebiedsontwikkeling
Het project Coehoorn Centraal heeft door haar verschillende effecten ook verschillende belevingen gekregen.
Zo zien sommigen het als een broedplaats, een term die wij zelf niet graag gebruiken. Deze term wordt naar onze mening iets te gemakkelijk geclaimd. Dat Coehoorn Centraal een ‚broedplaatsachtig‘ karakter heeft, is echter niet te ontkennen.
Niet blij worden wij van de aanduiding dat wij een aantal ‚bedrijfsverzamelgebouwen‘ beheren. Coehoorn Centraal ‚verzamelt‘ geen bedrijven. Zij wil ondernemers een plaats bieden in een stimulerend ondernemingsklimaat.
Van ‚leegstandsproject‘ krijgen we wat uitslag. Vooral omdat deze kwalificatie onze ondernemers degradeert tot vullers van vierkante meters. Dat stuit ons echt tegen de borst. Wij gaan en staan voor onze ondernemers! Wij brengen deze plek graag verder tot plek waar ondernemingen kunnen groeien. Dat is echt wat anders dan ‚leegstandsbeheer‘.
.
Video: buurtbewoners Gerrie en Serpil en Jeroen Glissenaar (gemeente Arnhem) over de veranderingen in de wijk door de komst van het park.
Stadspark en de omwonenden
Het door NL Greenlabel i.s.m. de gemeente Arnhem aangelegde Coehoornpark is een beeldbepalend element. Het verbindt de panden van het project die in feite in drie verschillende straten staan.
De omwonenden zijn blij met de komst van het park, nadat zij ruim 20 jaar uitkeken op een met bouwmaterialen en auto’s gevulde zandvlakte.
Het beheer van het park wordt gedaan door een aantal toegewijde buurtbewoners, ‘parkregiseur’ namens de stichting en medewerkers van Stella by Starlight. Via bijdragen van gebruikers van het park, komen in elk geval middelen binnen voor aankoop van nieuw groen en tuingereedschap.
Toch drukt het beheer van het park zwaar op het kleine team. En bij het nadenken over de toekomst van Coehoorn als ondernemerslocatie, zal ook aandacht moeten worden besteed aan een duurzame toekomst voor het door velen geliefde Coehoornpark.
Foto: Acteur en docent Michael Engelhardt (l) verzorgt de leergang Duitse taal en cultuur in CC2
De uitstraling op het gebied om Coehoorn
Onmiskenbaar heeft een dergelijke concentratie van zoveel geselecteerde en getalenteerde creatieve ondernemers Coehoorn als wijk uit de vergetelheid gehaald. Wellicht dat het bepaalde partijen aanzet hernieuwde belangstelling te tonen om ‚spannende dingen‘ te gaan doen. Dat dit project hier ooit kon landen was een indicatie dat het ooit wel eens anders was. En dat houden wij graag zo. De 90 ondernemers en het project zijn niet naar Coehoorn om een verkapte aanjager van projectontwikkeling te zijn. Als dat toch mocht gebeuren, mogen we het project als moreel mislukt beschouwen.
We willen het project graag als een economisch project beschouwen, waar waarde wordt gecreëerd, en geld daarvan een uitkomst is, geen doel op zich.
Inmiddels zijn door Peter Groot al oogstrelende plannen ontwikkeld voor het gebied tussen Coehoorn en de Rijn. In plaats van de weerwar aan wegen ontstaat een wandelpark en promenade. Het zal ArtEZ en Museum Arnhem de mogelijkheid bieden om zich op Onderlangs en in Coehoorn in de openbare ruimte te presenteren. Samen met een duurzame doorontwikkeling van Coehoorn kan dit een enorme impuls geven aan dit wat weggezonken deel van onze binnenstad, dat nu aan de voordeur van een bijzonder Centraal Station ligt.
Foto: De Coehoornstraat anno 2016. Stella by Starlight heeft wonderen verricht.
Toekomstige opties
Er zijn verschillende denkrichtingen.
Zo kunnen we streven naar verlenging van het project onder dezelfde voorwaarden. Bijvoorbeeld verlenging tot 10 jaar, wat oorspronkelijk onze wens was. Dat is echter geen zinvolle optie. Immers 2x tijdelijk, is nog steeds tijdelijk. Twee maal 5 jaar is niet hetzelfde als één maal 10 jaar. Investeringen van partijen in en buiten het project zullen bij weer een korte tijdelijke periode niet loskomen en het project kabbelt zonder groeiperspectief door en loopt uiteindelijk leeg.
We werken daarom aan een optie waarbij de investeringen los kunnen komen. Lokaal geld dat lokaal wordt geïnvesteerd. Een duurzame vorm van economie. Maar ook kan een loslaten van de einddatum investeringen in de verduurzaming van de panden uitlokken. Zo hard nodig met het huidige vastgoedbestand. Het gebied kan uitgroeien tot een urban fieldlab waar partijen, overheid en bedrijven, experimenteren met nieuwe technieken of inrichting van de openbare ruimte.
Een ander speerpunt voor de toekomst is dat de ondernemers zich voorbereiden om het stokje van de stichting Coehoorn Centraal over te nemen. Hun economische waarde rechtvaardigt een forse stem in de toekomst van het project. De stichting is ‚slechts‘ de aanjager en voorlopig nog beheerder van de panden en het park (samen met de bewoners).
Daarnaast voert de stichting het overleg met de gemeente. Ook dit moet langzamerhand verschuiven naar vertegenwoordigers van de ondernemers. Niet het beheer van panden, maar de toekomst van een duurzame en lokale economie moet onderwerp van gesprek met de gemeente worden.
Het is daarom dat de ondernemers los van de stichting gesprekken zijn gestart met de gemeente. En onlangs heeft dan ook een gesprek plaatsgevonden met wethouder Ron König en zijn ambtenaren om te komen tot een eerste verkenning van de economische waarden van het project. Hoe kunnen die worden vertaald in een duurzame ontwikkeling van het gebied, waarbij de gemeente wordt ontlast van de zorgen van het vastgoed.
Daar zullen de ondernemers en de stichting met een aantal externe financiële en vastgoedadviseurs flink aan gaan rekenen en met werkbare modellen komen.
Foto: Mode-designer Marion Strehlow uit Düsseldorf probeert de ‘Tactile Orchestra’ uit bij Roos Meerman.
Een gezonde en duurzame economie, vrij van speculatie
Ofschoon we niets tegen gezonde handelsgeest hebben, we zijn immers ondernemers, kunnen we weinig begrip opbrengen voor ontwikkelaars of speculanten die het plekje nu ineens tegen ‚een mooie prijs‘ in hun portefeuille willen hebben. Als zich zo’n situatie onverhoopt voordoet heeft ons project onbedoeld bijgedragen aan een systeem van grondspeculatie die veel bedrijven en gemeenten zo in de problemen heeft gebracht. We weten dat geld onderdeel is van onze economisch stelsel. Voor ons is geld echter een middel om tot een voor een gezonde bedrijfsvoering, een betere buurt, een betere stad, een betere samenleving te komen. We willen echter geen ‘vierkantemeterbingo’.
Mocht men kiezen voor verkoop aan de hoogstbiedende, dan wordt korte-termijn-geld ingeruild voor waarde-ontwikkeling op de lange termijn. In andere steden zijn al voorbeelden waar grondaankopen van ‚de hoogste bieder‘ zijn ontbonden vanwege de voor de buurt ongewenste prijsopdrijvende werking.
Wij hopen dat de gemeenteraad ook kiest voor een duurzame economische ontwikkeling die de buurt, de stad en de Arnhemse samenleving ten goede komt.
Wij zien de toekomst van Coehoorn als creatieve zone met vertrouwen tegemoet.
