coehoorn tegen het licht gehouden (2)

coehoorn_ondertekening_afspraken
Foto: Ondertekening van de ‚grootste’ maar ook kortste overeenkomst tussen Coehoorn Centraal en de gemeente Arnhem, februari 2014. V.l.n.r.: Peter Groot (initiatiefnemer/bestuurslid), Jan Heikens (bestuurslid), Gerrie Elfrink (wethouder) en Paul de Bruijn (initiatiefnemer/bestuurslid).

Afgelopen studiejaar studeerde Emile de Jong af als planoloog aan de hogeschool Saxion in Deventer. Voor zijn afstuderen koos Emile het burgerproject Coehoorn Centraal als onderwerp. Hij sprak met ondernemers, bewoners, de gemeente en de initiatiefnemers.
Centrale conclusie uit zijn onderzoek: Coehoorn Centraal mag een succesvol project genoemd worden, maar de verwachtingen over waar het project toe moet leiden lopen (sterk) uiteen.

Is er wat bereikt?
We laten in deze blog een aantal ambtenaren* aan het woord die op enigerlei wijze betrokken zijn bij het project. Emile de Jong ondervroeg daarnaast ook mede-initiatiefnemer van de raadsmotie, oud-raadslid van GroenLinks David Willemsen en onze mede-bestuurslid en advocaat bij advocatenkantoor De Kempenaer, Jan Heikens. Hier hun kijk op de tussenstand van het project.
Allen zijn het roerend met elkaar eens: in bizar korte tijd heeft de stichting Coehoorn Centraal haar hoofddoelstelling (en enige) vrijwel geheel weten te realiseren: een wijk voor creatieve ondernemers.
Ambtenaar Jakob: ‚Toch wordt er teveel gehecht aan louter deze doelstelling, er wordt voorbij (door de stichting, red.) gegaan aan de neveneffecten als betere leefbaarheid en vitaliteit van de wijk en onderlinge communicatie tussen bewoners en spelers in het gebied. Voor de gemeente en voor de Expeditie Coehoorn zijn dit veel meer de hoofddoelen en geen neveneffecten.’ Jakob vervolgt zijn kritiek op het project: ‚Het beoogd neveneffect om het maatschappelijk verkeer te stimuleren is zeker geslaagd. Maar het maatschappelijk verkeer is in principe meer te danken aan Expeditie Coehoorn dan aan Coehoorn Centraal.’ Hij is ook niet tevreden met de moeizame samenwerking tussen de Expeditie en de stichting; ‘Ik ben dit nog niet eerder tegengekomen in Arnhem.’
Zijn collega Werner ziet het heel anders: ‚De samenwerking tussen de gemeente en de stichting is in principe als verwacht, prima zelfs. Er is altijd een enthousiaste samenwerking geweest en de mitsen en maren zijn iets meer aan het wegebben. Zaken altijd bespreekbaar houden is daarbij belangrijk.’

Expeditie Coehoorn als tweede project in het gebied
Vanuit de partijen in Expeditie Coehoorn is vaker de klacht gehoord dat Coehoorn Centraal te veel credits naar zich toe trekt. Anderzijds wordt ook erkend dat het wellicht niet handig was om met een aantal grote partijen ongevraagd zich naast de stichting te melden in dit kleine stukje Arnhem. David Willemsen hierover: ‚Peter en Paul hebben een eigen project en hadden nooit kunnen voorzien dat er vrijwel tegelijkertijd een ander project zou gaan lopen dat zich bezig ging houden met sociale innovatie.’ Al in het begin ging het even ‚mis’ tussen Alliander en Coehoorn Centraal. Eerstgenoemde wilde de hele begane grond van CC2 huren. ‚Maar Peter en Paul zagen dat niet zitten,’ aldus David Willemsen. ‚Zij wilden dat pand vrij houden ter ondersteuning van het project.’ Dat daardoor het pand de stichting maandelijks (veel) geld kost aan gederfde huurinkomsten, wordt door de stichting gezien als een investering in het experimentele karakter van de projecten in dat pand. Experimentele projecten kunnen immers vaak geen huur betalen. Met de verhuur van de Boardroom in CC2 hoopt de stichting de ‚verliezen’ op het pand te kunnen terugdringen.

Het park: mooiste bedrijfsongeval van het project
Het is bijna twee jaar geleden dat het stadspark Coehoorn door staatssecretaris Dijksma werd geopend. Een gewenst en toch ongepland ‚bedrijfsongeval’. Door de invulling van de panden en de komst van het parkje is er in de ogen van ambtenaar Koen meer aanspraak, meer sociaal verkeer en meer toezicht in de wijk. Koen kent Coehoorn al sinds de voorgenomen ontwikkelingen die het masterplan Rijnboog op Coehoorn zou hebben. Ook ambtenaar Werner kent het gebied al zeer lang. Hij vindt dat het straatbeeld is verbeterd en ziet dat mensen het gebied als prettig ervaren. Mensen passeren maar blijven steeds vaker hangen in het gebied door de komst van het park en de horecagelegenheid.
De aanleg van het park door NL Greenlabel viel de gemeente rauw op het dak. De stichting had wel een aankondiging gedaan, maar op zeer korte termijn. Ambtenaar Werner hierover: ‚De gemeente en andere instanties hebben het vuur uit de sloffen gelopen, het is letterlijk nachtwerk geworden. Maar het resultaat is geweldig.’ Hij wil maar zeggen, de gemeente werkt achter de schermen ook mee. Dit mag volgens Werner niet vergeten worden.
David Willemsen daarover: ‘De totstandkoming van het park wordt nog wel eens aan de stichting gekoppeld maar dit is niet helemaal eerlijk. NL Green Label, de gemeente Arnhem en Alliander waren belangrijke partijen bij de totstandkoming. Ook basisschool de Rank heeft een klein bedrag gedoneerd voor het onderhoud. De waterspeelplaats in het park is betaald door leden van de Expeditie, het Waterschap en Vitens.’

En dan het geld…
Er zijn veel misverstanden opgevangen over het thema ‚geld’ in relatie tot het project. Soms uit onwetendheid, soms om andere redenen. Daarom is ook dit voor Nederlanders heikele onderwerp aandacht besteed in het afstudeeronderzoek. Of de stichting het met onderstaande en andere in deze blogserie verkondigde inzichten eens is, is onderwerp van de laatste blog van deze serie.
‚De gemeente stelt het gebied (bedoeld wordt de panden, red.) voor €10,00 per m2 beschikbaar en dit is in zekere zin een verkapte subsidie te noemen’, aldus oud-raadslid David Willemsen. ‘De stichting kan het zo vervolgens verhuren voor een prijs die alsnog vrij laag is. Dat valt veel mensen op, en niet alleen op positief gebied. De eigenaar van een bedrijfsverzamelplaats (bedoeld zal zijn ‚bedrijfsverzamelpand’, red.) in de buurt geeft aan dat dit een soort valse concurrentie is’.

‚Toch’, vervolgt David, ‚zijn daar nuances op aan te brengen. De gemeente heeft de panden gekocht voor de ontwikkeling van het masterplan ‚Rijnboog’ en de panden zouden tegen de grond gaan. Ze kwamen leeg te staan en er kwam een anti-kraakregeling die de gemeente geld kostte. In die zin is de gemeente met de huidige situatie er wel beter van geworden.’
Ook bestuurslid Jan Heikens dingt af op de vermeende lage huur: ‚Ik vind het toch nog fors. Het mag dan beneden de kostprijs zijn maar de gemeentelijke boekhouding speelt daarbij ook een belangrijke rol. De panden zijn namelijk zeer hoog ingeboekt dus strikt gezien is er wellicht sprake van kostprijs.’
Ambtenaar Werner stelt dat deze vorm van financiering op termijn herziening behoeft: ‚Het verdienmodel zou beter kunnen. De vraag is of de huurprijzen uiteindelijk meer marktconform gemaakt kunnen worden.’

De zichtbaarheid van het project
Over de vraag of het creatieve project nu ook zichtbaar is bij het doorwandelen van het gebied, zijn velen het eens: nee! Mensen verwachten leuke (feest-)verlichting, bloem- en plantenbakken op de straat, meer terrasjes, gekleurde lantaarnpalen, een aantrekkelijk voetgangersgebied, mooie schilderingen op de Coehoorn-panden, een plek waar je de hele dag binnen kunt lopen.
Een buurtbewoner hierover: ‚Mooi project hoor. Maar wel een beetje braaf. Staan jullie soms onder toezicht van de gemeente?’ En daarmee lijkt deze buurtbewoner dicht bij de reden te komen van de beperkte zichtbaarheid van het project in de openbare ruimte. Een poging hiertoe, de case ‚het groene muurtje’ van CC3-De Coehoorn, mondde al direct uit in een door een buurtbewoner ingezette klacht bij de wethouder en een formele procedure bij de gemeente. De klager verloor weliswaar, maar de toon was gezet: de wijk zou het voorlopig nog maar even zonder kleur moeten stellen. De stichting had geen zin meer in juridisch gedoe bij elke streek verf.
Ook bestuurslid van Coehoorn Centraal Jan Heikens vindt de zichtbaarheid van het experiment in de wijk wat tegenvallen: ‚Tijdens een wandeling door de wijk vraag ik me af wat is er nu allemaal veranderd?’ Volgens hem moet er ongelukkigerwijs toch nog te veel rekening worden gehouden met juridische zaken (het ‚groene muurtje’, red.)
De buurtbewoner krijgt bijval uit onverwachte hoek: ambtenaar Jakob. Hij ziet liever dat de gemeente meer werk maakt van haar belofte: het loslaten van de regie. ‚De verhoudingen tussen gemeente en stichting zouden op een aantal punten nog wel wat losser mogen dan ze nu zijn. Er zouden wel wat minder regels mogen zijn. Je moet er niet constant bovenhangen en corrigeren, want dan is het geen experiment. Het experiment is geen project maar een proces waarbij vrijheid hoort.’

En hoe verder
Ofschoon nog ver weg, 1 september 2018, er is vooralsnog een eind aan het experiment Coehoorn Centraal gesteld. Toch verloopt geen gesprek over dit thema zonder de vraag: wat na die cruciale datum?
‚Als je over 3 jaar de stichting met al hun enthousiasme stopt, zullen ze (de initiatiefnemers Peter en Paul, red.) niet snel meer terugkomen. Ze zullen diep teleurgesteld zijn,’ stelt ambtenaar Werner. Hij bepleit dan ook om bij gebleken succes door te gaan met dit project of experiment. Dat hoeft volgens hem niet op alle onderdelen te zijn: ‘Niet alle activiteiten hoeven een succes te zijn, het is tenslotte een experiment.’
Bestuurslid Jan Heikens twijfelt niet meer: het project wordt volgens hem na afloop van de 5 jaar verlengd. ‚Er wordt al wel nagedacht over een constructie die het project uit de tijdelijkheid kan halen. Verdienmodellen en een andere juridische constructie op het gebied van eigendom zijn daarbij essentieel.’
Werner, ambtenaar: ‚Ik zou het erg jammer vinden als na de looptijd de sleutels ingeleverd moeten worden bij de gemeente en het project stopt. Maar er zijn wat wijzigingen nodig om het project een meer definitieve aard te geven,’ stelt hij wel als voorwaarde.
Een evaluatie over de leermomenten van het project is volgens ambtenaar Jakob zeer gewenst. ‚Er wordt momenteel aan gewerkt, maar hij blijft te lang uit.’

Noot van de auteur van het afstudeeronderzoek: Niet alle kritiek is genoteerd, om de goede relatie tussen gemeente en de stichting niet te belasten.

*de namen van de ambtenaren zijn fictief